Thiết kế nội thất phù hợp người cao tuổi
Khi con người già đi, họ có xu hướng dành nhiều thời gian hơn trong nhà, điều này làm nổi bật tầm quan trọng ngày càng tăng của thiết kế nội thất phù hợp sức khỏe thể chất và tinh thần của người cao tuổi.
Hãy nhớ lại một chút về việc bạn nghe ai đó nói rằng bố/mẹ/ông/bà của họ cao tuổi và không leo cầu thang được, nên ưu tiên ở phòng tầng trệt hoặc phải tính toán lắp đặt thang máy gia đình? Hay phải làm thêm thanh vịnh trong nhà tắm tránh việc vô tình bị trơn trượt…
Khi tìm thông tin và tài liệu để nghiên cứu phục vụ cho bài viết, đội ngũ Okko Studio nhận rằng: Mặc dù các nội dung về chủ đề này là khá phong phú, nhưng lại thiếu tính tích hợp và nhất quán, chắc có lẽ do Việt Nam vẫn chưa tiến đến “dân số già” hoặc ít được chú trọng nhưng nếu bạn tìm kiếm dựa trên từ khoá liên quan đến Nhật Bản hoặc Trung Quốc hoặc từ các quốc gia Châu Âu có dân số già trong thời điểm này, bạn sẽ tìm được rất nhiều.
Sự không nhất quán về tài liệu và thông tin hiện nay khiến những ai đang tìm hiểu gặp khó khăn trong việc định hướng xây dựng hoặc thiết kế nội thất phù hợp cho sức khoẻ người cao tuổi.
Trong bài viết này đội ngũ Okko Studio sẽ giúp bạn có cái nhìn nhất quán cũng như sắp xếp một cách logic các nguyên tắc thiết kế nội thất phù hợp người cao tuổi gồm các yếu tố:
- Chiếu sáng
- Môi trường nhiệt và chất lượng không khí
- Bố cục không gian
- Thiết kế không rào cản
- Kích thước không gian
- Nội thất
- Thiết kế tạo cảm giác thư giãn.
📑 Các yếu tố trên sẽ được phân phối thông qua 04 tuyến nội dung sau
- 🔍 CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG TRONG NHÀ (IEQ)
- 💡 BỐ CỤC KHÔNG GIAN (LAYOUT)
- 💡 CÁC YẾU TỐ CHI TIẾT TRONG thiết kế nội thất
- 🎯 Gợi ý HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ TỐI ƯU CHO NGƯỜI CAO TUỔI
Chất lượng môi trường trong nhà (IEQ)
🎯 Nếu bạn thấy lạ với thuật ngữ này thì, IEQ là một nhóm các yếu tố môi trường trong không gian sống có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất, sinh lý và tinh thần của người cao tuổi. Bao gồm 4 yếu tố chính:
1. Ánh sáng (Lighting)
- Tác động thể chất: Cải thiện thị lực, giảm nguy cơ té ngã, hỗ trợ hoạt động hàng ngày (ADL).
- Tác động sinh lý: Ổn định nhịp sinh học (circadian rhythm), cải thiện giấc ngủ, cân bằng hormone (melatonin).
- Tác động tinh thần: Giảm trầm cảm, lo âu, nâng cao cảm xúc tích cực và nhận thức.
- Gợi ý thiết kế:
- Dùng ánh sáng tự nhiên tối đa vào ban ngày.
- Lắp đèn LED có thể điều chỉnh cường độ và nhiệt độ màu (ánh sáng trắng – xanh ban ngày, vàng ấm vào buổi tối).
- Tạo chiếu sáng đa lớp (đèn nền – đèn nhiệm vụ – đèn điểm nhấn).
2. Nhiệt độ và Thông gió (Thermal Environment & Ventilation)
- Tác động sinh lý: Ảnh hưởng tới nhiệt độ cơ thể, huyết áp, nhịp tim, cảm giác thoải mái hoặc căng thẳng.
- Người cao tuổi có khả năng điều hòa nhiệt kém hơn, dễ mệt mỏi hoặc tụt huyết áp nếu nhiệt độ không phù hợp.
- Gợi ý thiết kế:
- Sử dụng vật liệu cách nhiệt tốt (sàn, tường, trần).
- Cài đặt hệ thống điều hòa nhiệt độ ổn định.
- Kết hợp thông gió tự nhiên và cơ học, ưu tiên lưu thông khí tươi.
3. Chất lượng không khí IAQ (Air Quality)
- Tác động thể chất và sinh lý: Chất lượng không khí kém gây viêm hô hấp, dị ứng, ảnh hưởng đến nhịp tim và oxy máu.
- Người cao tuổi nhạy cảm với bụi mịn, VOCs (hợp chất hữu cơ bay hơi), ẩm mốc.
- Gợi ý thiết kế:
- Dùng máy lọc không khí, đặc biệt trong đô thị hoặc nhà kín.
- Giảm vật liệu phát thải VOCs (sơn, keo, nội thất công nghiệp).
- Tích hợp cây xanh trong nhà có tác dụng lọc không khí tự nhiên.
Một lưu ý quan trọng từ Okko Studio dành cho các căn hộ sử dụng vật liệu gỗ công nghiệp:
Các bạn nên chú ý Formaldehyde. Trong ván gỗ công nghiệp, Formaldehyde tồn tại thông qua các chất phụ gia đặc biệt là keo dán. Bạn có nhớ đến việc bước vào một căn hộ với nội thất gỗ công nghiệp, mùi keo nồng nặc khiến bạn cay mắt? Khi sử dụng và tiếp xúc trực tiếp với các sản phẩm có nồng độ quá cao sẽ gây ảnh hưởng lớn đến sức của da và đường hô hấp. Đặc biệt với người già và trẻ nhỏ càng cần lưu ý.
Chính vì những tác hại lớn từ Formaldehyde nên ngày nay, các nhà sản xuất cũng như tại nhiều quốc gia trên Thế giới đều nỗ lực kiểm soát nồng độ phát thải loại khí này ra môi trường dựa trên thang tiêu chuẩn E0, E1 và E2 với nồng độ Formaldehyde giảm dần từ E2, E1 đến E0, ngoài ra còn có loại super E0 (SE0) với nồng độ cực kỳ thấp.
4. Âm thanh (Acoustic Environment)
- Tác động tinh thần: Môi trường ồn ào có thể gây lo âu, khó ngủ, mất tập trung.
- Người lớn tuổi thường có thính lực kém, do đó dễ bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn đột ngột hoặc khó nghe hội thoại.
- Gợi ý thiết kế:
- Tăng vật liệu hấp thụ âm: rèm, thảm, trần tiêu âm.
- Bố trí không gian hợp lý để giảm tiếng vọng hoặc tiếng ồn xuyên phòng.
- Tránh đặt phòng ngủ gần nguồn tiếng ồn như đường giao thông, thang máy, bếp chung.
Bạn có thể đọc thêm What is Indoor Environmental Quality? (IEQ)
Bố cục không gian trong Thiết kế nội thất phù hợp sức khỏe thể chất và tinh thần của người cao tuổi
🔎 Vai trò của Bố cục không gian trong việc tác động sức khoẻ của người cao tuổi
🎯 Bố cục không gian đề cập đến sự phân chia và tổ chức các khu vực chức năng trong không gian sống – như phòng ngủ, phòng tắm, bếp, phòng khách, ban công, v.v. Trong bối cảnh người cao tuổi, cách sắp xếp không gian ảnh hưởng trực tiếp đến:
- Khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày(Activities of Daily Living, ADL)
- Mức độ an toàn khi di chuyển
- Sự riêng tư, thoải mái và sức khỏe tinh thần
📌 Các không gian chức năng chính được nghiên cứu
1. Phòng tắm / nhà vệ sinh (Bathroom/Toilet)
- Đây là khu vực được nghiên cứu nhiều nhất trong mối liên hệ với sức khỏe thể chất và tinh thần.
- Tác động sức khỏe:
- Nguy cơ té ngã cao → ảnh hưởng đến an toàn và khả năng tự chăm sóc.
- Thiết kế không hợp lý dễ gây lo âu hoặc sợ hãi, làm giảm sự độc lập.
- Giải pháp thiết kế:
- Thiết kế barrier-free như tay vịn, sàn chống trơn, bệ ngồi đúng chiều cao.
- Chiếu sáng rõ ràng, đặc biệt là ban đêm.
2. Phòng ngủ (Bedroom)
- Dù không được nhắc đến trực tiếp, nhưng một nghiên cứu đã chỉ ra:
- Thiếu phòng ngủ riêng làm tăng mức độ lo âu, do mất cảm giác kiểm soát và thiếu riêng tư dù ở độ tuổi nào. Tuy nhiên do vấn đề cứ khoẻ, người cao tuổi có phòng ngủ có được thiết kế chuyên biệt hơn.
- Gợi ý:
- Thiết kế phòng ngủ riêng biệt, yên tĩnh, có thể cá nhân hóa.
- Bố trí ánh sáng nhẹ nhàng, hỗ trợ thư giãn và ngủ ngon.
3. Bếp (Kitchen)
- Ít được đề cập, nhưng đây cũng là nơi liên quan đến hoạt động hàng ngày.
- Bếp phải đảm bảo tiện nghi, an toàn, thảm chống trơn trượt là yếu tố bắt buộc – đặc biệt với người cao tuổi có hạn chế vận động.
- Chú ý các dụng cụ làm bếp sắt nhọn, bố trí phù hợp.
4. Phòng khách (Living Room)
- Là không gian sinh hoạt chung, ảnh hưởng đến kết nối xã hội.
- Tuy nhiên, không có nghiên cứu nào tìm thấy mối liên hệ rõ ràng giữa không gian này với lo âu hay trầm cảm của người cao tuổi.
- Cần thiết kế linh hoạt để phù hợp với sinh hoạt, đọc sách, tiếp khách.
Khi viết đến đây, người viết bài nhớ về ghế dài gỗ đặt tại phòng khách có thể dựa lưng mà bà nội hay nằm ở phòng khách, vừa tiện coi tivi, vừa tiện xem con cháu trong nhà chơi đùa, mệt thì nằm ngủ, và ghế dài ấy chỉ có bà nằm.
5. Ban công (Balcony)
- Ban công có tiềm năng là không gian nghỉ ngơi, tiếp xúc thiên nhiên, mang lại lợi ích về tinh thần nếu được thiết kế hợp lý.
Chúng ta có thể rút ra các nhận định sau
- Bố cục không gian có ảnh hưởng sâu sắc đến trải nghiệm sống của người cao tuổi – cả về mặt thể chất và tinh thần.
- Việc thiếu không gian riêng tư (như phòng ngủ riêng) có thể gây căng thẳng và lo âu.
- Sự đa dạng trong thiết kế và tổ chức không gian cần được điều chỉnh linh hoạt theo mức độ suy yếu và đặc điểm văn hóa – xã hội của người cao tuổi từng vùng.
📌 Tổng hợp yếu tố chi tiết trong thiết kế nội thất để phù hợp người cao tuổi
Chúng ta đã đi qua các nội dung mang tính khái quát, vậy nếu cần chi tiết hơn thì cần xem xét các yếu tố nào?
Sau đây là 11 yếu tố chi tiết trong không gian nội thất có thể điều chỉnh được để cải thiện sức khỏe của người cao tuổi. Đây là những yếu tố mang tính vi mô, tuy nhỏ nhưng ảnh hưởng rất lớn đến cả chức năng và cảm xúc khi sinh hoạt hàng ngày của người cao tuổi.
Các yếu tố được phân loại gồm:
- Thiết kế Barrier-free
- Gồm: tay vịn, nút gọi khẩn cấp, sàn chống trượt, cửa rộng, mặt sàn bằng phẳng.
- Mục tiêu: giảm nguy cơ té ngã, tăng tính an toàn và độc lập.
- Màu sắc (Color)
- Ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng, cảm xúc và nhận thức không gian.
- Một số nghiên cứu dùng EEG để đánh giá phản ứng với màu sắc ở người cao tuổi.
- Rèm cửa / Chớp (Curtains/Louvers)
- Kiểm soát ánh sáng tự nhiên, tạo cảm giác riêng tư và thư giãn.
- Có tác động đến giấc ngủ, sự thoải mái thị giác và tâm trạng.
- Sàn nhà (Flooring)
- Chất liệu và kết cấu ảnh hưởng đến an toàn khi đi lại.
- Một số loại sàn quá trơn hoặc quá cứng có thể tăng nguy cơ té ngã hoặc gây đau chân.
- Nội thất (Furniture)
- Là yếu tố liên quan mật thiết đến sức khỏe tinh thần, đặc biệt là sự cô đơn.
- Nội thất phải hỗ trợ tư thế ngồi đúng, dễ sử dụng và có thể điều chỉnh độ cao/phù hợp với chiều cao người già.
- Cây xanh trong nhà (Indoor Plants)
- Góp phần tạo cảm giác thư giãn, cải thiện chỉ số stress và phản ứng sinh lý (như nhịp tim, huyết áp).
- Tuy nhiên, vẫn còn ít nghiên cứu ứng dụng cụ thể cho nhóm người cao tuổi.
- Vật liệu (Materials)
- Ảnh hưởng đến cảm giác xúc giác, nhiệt độ tiếp xúc, và mức độ dễ vệ sinh.
- Vật liệu tự nhiên như gỗ, tre mây có tác động tích cực đến cảm xúc.
- Tầm nhìn ra bên ngoài (Outside View)
- Có ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, giảm cảm giác tù túng và căng thẳng.
- Thiết kế cửa sổ hoặc không gian mở hướng ra thiên nhiên được khuyến khích.
- Kiểu nhà vệ sinh / buồng tắm (Shower/Toilet type)
- Có thể ảnh hưởng đến sự tự chủ trong chăm sóc bản thân.
- Loại bồn cầu, tay vịn hỗ trợ, và không gian quay đầu xe lăn là yếu tố quan trọng.
- Kích thước không gian (Space size)
- Không gian quá nhỏ gây bí bách; quá lớn lại khó tiếp cận toàn diện.
- Thiết kế cần dựa trên thói quen sử dụng và khả năng di chuyển của người già.
- Cửa sổ / Cửa ra vào (Windows/Doors)
- Tạo sự liên kết với không gian bên ngoài, đồng thời kiểm soát thông gió và ánh sáng.
- Phải dễ mở, dễ đóng và đủ rộng cho xe lăn nếu cần.
| Nhóm yếu tố | Tác động đến sức khỏe |
|---|---|
| Thiết kế không rào cản | Tăng an toàn, giảm nguy cơ té ngã, cải thiện độc lập vận động |
| Màu sắc – Nội thất | Góp phần cải thiện tinh thần, giảm lo âu, cô đơn, và tăng tính tương tác xã hội |
| Cây xanh – Tầm nhìn | Giảm stress, nâng cao cảm xúc, hỗ trợ sức khỏe sinh lý và giấc ngủ |
| Sàn – Vật liệu – Kích thước | Ảnh hưởng đến cảm giác thoải mái, kiểm soát nhiệt độ và vận động dễ dàng |
🎯 7 nguyên tắc gợi ý hướng dẫn thiết kế nội thất phù hợp người cao tuổi
Dựa trên các phân tích Chất lượng môi trường, bố cục không gian và các yếu tố chi tiết trong thiết kế, Chúng ta có thể đúc kết và gói gọn nội dung Thiết kế nội thất phù hợp sức khỏe thể chất và tinh thần của người cao tuổi bằng 7 nguyên tắc sau (có thể áp dụng trong nhà ở, viện dưỡng lão hoặc không gian công cộng dành cho người già):
1. Thiết kế chiếu sáng hỗ trợ nhịp sinh học
- Dùng ánh sáng xanh dịu vào ban ngày và ánh sáng vàng ấm vào buổi tối.
- Bố trí ánh sáng đồng đều, tránh lóa và tối góc.
- Tăng cường ánh sáng tự nhiên và điều chỉnh được độ sáng.
2. Môi trường nhiệt và không khí
- Giữ nhiệt độ ổn định (từ 22–26°C) với thông gió tự nhiên hoặc cơ học tốt.
- Sử dụng vật liệu cách nhiệt và sàn không quá lạnh.
- Hạn chế mùi khó chịu hoặc ẩm mốc.
3. Bố cục không gian khoa học
- Thiết kế phòng ngủ yên tĩnh, có ánh sáng ban mai.
- Phòng tắm/buồng vệ sinh nên gần khu vực ngủ và không có bậc thềm.
- Lối đi rộng tối thiểu 90cm để xe lăn di chuyển dễ dàng khi cần thiết.
4. Thiết kế Barrier-free
- Lắp tay vịn, ghế tắm, nút gọi khẩn cấp.
- Không dùng thảm dễ trơn trượt hoặc sàn gồ ghề.
- Cửa rộng, bản lề dễ mở, lối đi thông thoáng.
5. Nội thất phù hợp
- Ghế có tay vịn, chiều cao ngồi phù hợp (40–45 cm).
- Bàn có góc bo tròn, dễ tiếp cận từ nhiều hướng.
- Giường không quá cao, có đèn đầu giường và nút báo.
6. Yếu tố cảm xúc và sinh lý
- Dùng màu sắc ấm, nhẹ để tăng sự dễ chịu và tránh lo âu.
- Bổ sung cây xanh, tranh thiên nhiên hoặc cửa sổ nhìn ra cảnh vật.
- Sử dụng vật liệu gỗ, tre, vải mềm cho cảm giác ấm cúng và gần gũi.
7. Tích hợp công nghệ thông minh
- Ánh sáng cảm biến chuyển động hoặc theo chu kỳ ngày/đêm.
- Điều khiển bằng giọng nói (đèn, máy lạnh, rèm…).
- Cảm biến theo dõi sức khỏe (nhiệt độ, nhịp tim, chuyển động…).
📌 Kết luận tổng quát
Đối với người cao tuổi, Thiết kế nội thất không chỉ là việc bài trí không gian mà còn là một yếu tố liên quan chăm sóc sức khỏe toàn diện. Việc áp dụng các nguyên tắc thiết kế tối ưu, cá nhân hóa theo đặc điểm thể chất, tâm lý và sinh lý học, không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn giúp kéo dài thời gian sống, hạnh phúc và an toàn cho người cao tuổi.
Okkovn Studio mong rằng bài viết sẽ giúp người đọc nâng cao chất lượng môi trường trong nhà, bố cục không gian và các yếu tố trong thiết kế nội thất –góp phần tạo ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe thể chất, sinh lý và tinh thần của người cao tuổi. Từ đó có thể đưa ra hướng đi phù hợp trong việc thiết kế nội thất và xây dựng không gian phù hợp.
Bài viết này thực hiện dựa trên Nghiên cứu “Impact of interior design factors on the physical,physiological, and mental health of older adults” của 2 tác giả Yu-Wei Yu & Yi-Kai Juan Đại học Khoa học và công nghệ quốc gia Đài Loan. Bên cạnh đó, để hoàn thiện bài viết đội ngũ Okko Studio tham khảo, bổ sung, lược dịch và biên tập lại từ các nguồn thông tin:
- Azim FT, Ariza-Vega P, Gardiner PA, Ashe MC (2023) Indoor built environment and older adults’ activity: a systematic review
- Social and Physical Environments for the Vulnerable Aged
- Basic Elements and Principles of Interior Design of Buildings
- Bài viết có sử dụng các ảnh minh hoạ từ Pinteres
Nếu bạn muốn một bản thiết kế nội thất vừa tiết kiệm chi phí xây dựng, có sự hài hoà màu sắc đem lại tác động tích cực cảm xúc. Hãy liên hệ với đội ngũ Okkovn Studio để được tư vấn.
📞 Liên hệ ngay để được tư vấn : 0976.909.474
⚠️ Bạn không nên bỏ qua: Thiết kế nội thất tiết kiệm từ Okko Studio: Bí kiếp 5 Không – 5 Có giúp nhà bạn đẹp & chất
📞 Đăng ký tư vấn thiết kế nội thất hoặc Cần tư vấn cụ thể cho căn hộ của bạn?
– Comment nhu cầuc/diện tích/căn hộ, hoặc để lại thông tin tại đây
Chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích, mình sẽ tiếp tục cập nhật thêm kiến thức & kinh nghiệm thực tiễn từ đội ngũ Okko Studio.
Bạn có thể tham khảo thêm:
Dựa án
- Căn hộ gia đình 80m² theo phong cách thiết kế Japandi
- Dự Án Thiết Kế Căn hộ 116m² – Không gian sống phong cách đương đại cho gia đình ba thế hệ
- Cải tạo nội thất căn hộ 58m² – Giải pháp thiết kế thông minh và tiết kiệm cho không gian nhỏ
Tổng quan về
Bài viết hay quá!